ซ้อมใจ-เตรียมตัว จัดการกับความตายอย่างมีสติกับแนวคิด “อยู่ดี-ตายดี”

บนเวทีเสวนาที่งานมหกรรมความยั่งยืนที่ใหญ่ที่สุดในอาเซียน Sustainability Expo 2022 (SX2022) ที่ศูนย์ประชุมแห่งชาติสิริกิติ์ที่จัดขึ้นระหว่างวันที่ 26 กันยายน ถึง 2 ตุลาคม 2565 ที่ผ่านมา นอกจากจะมีการพูดคุยกันเรื่องความเป็นอยู่และสุขภาพแล้ว ยังมีการเสวนาบนเวทีเรื่องความตายและการเตรียมตัวตายด้วย โดยมีผู้ร่วมสนทนา คือ คุณพ่อคุณแม่ของน้องน้ำแข็ง เด็กหญิงที่จากไปด้วยโรคมะเร็งด้วยความสงบ นาวาเอกพรศักดิ์ ผลเจริญสมบูรณ์ (รพ.สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์)  เจ้าของเพจหมอแดง และคุณขนิษฐา ตั้งวรพจน์วิธาน จากบริษัท ชีวามิตร วิสาหกิจเพื่อสังคม จำกัด

คำว่า “ตายดี” น่าจะหมายถึงการจากไปอย่างสงบไม่ทรมาณทุรนทุรายสำหรับคนส่วนใหญ่ แต่ไม่ใช่ทุกคนจะตายเพราะอาการเจ็บป่วย และจากไปที่โรงพยาบาล หรือคาดคะเนการตายได้ เพราะยังมีการตายจากอุบัติเหตุ และโรคเฉียบพลันอีกมาก การตายดีที่กล่าวถึงในการพูดคุยที่เวที Talk Stage เมื่อวันที่ 2 ตุลาคม จึงหมายรวมถึงการเตรียมพร้อมรับความตาย และเดินทางไปอย่างสงบมากกว่า

นาวาตรีนิติชัย เครือวัลย์ คุณพ่อน้องน้ำแข็ง ที่ตรวจพบอาการผิดปกติของลูกสาวขณะตอนอายุเพียง 6 ขวบ และน้องน้ำแข็งต้องต่อสู้กับโรคถึงสองปีจนมะเร็งกลับมาใหม่ บอกกับเวทีสนทนาว่าในช่วงแรก ครอบครัวพยายามวางแผนการรักษาทุกทางที่ทำได้อย่างดีที่สุด แม้จะทราบว่าโอกาสหายขาดมีเพียงไม่ถึง 10% และตัวน้องเองก็สู้มาก คุณแม่เล่าว่า “น้องรู้ตั้งแต่รอบแรก ไม่ได้ปิดบัง ตอนโดนรักษาเขาก็ต้องถาม เราสอนเรื่องกล้าเผชิญหน้ากับความจริง ครอบครัวไม่โกหกกัน  สำหรับน้ำแข็ง เขามีความเข้มแข็ง เราก็บอกความจริงเขา”  คุณแม่น้องน้ำแข็งกล่าว

“เราศึกษาธรรมะ และเรียนรู้ว่าจิตสุดท้ายของชีวิตมีความสำคัญ  จิตสุดท้ายต้องดี วางจิต วางใจ หากเขาต้องตายเราจะซ้อมใจอย่างไร เรารักเขามาก ห่วงเขามาก เราทนได้หากลูกไม่อยู่แล้ว แต่เราทนไม่ได้ถ้าเขาไปไม่ดี เรากลัวมาก เลยเอาธรรมะให้เห็นความจริงของร่างกาย สอนเขาให้วางใจ ปล่อยวาง บอกเขาว่าเมื่อถึงจุดหนึ่งร่างกายมันจะสั่งไม่ได้ หนูจะเจ็บปวด เมื่อมันสั่งไม่ได้หนูอย่าไปเสียใจเศร้าโศก พยายามทำตัวเองให้มีสติไม่โศกเศร้า ต้องบอกว่าในขณะที่พูดกับเขา เราร้องไห้นะ มันสั่นสะเทือน”

คุณพ่อน้องน้ำแข็งเสริมว่า น้องบอกว่าจะพยายามทำทุกอย่างให้หาย เขายังไม่อยากตาย แต่คุณพ่อก็ได้สอนน้องเมื่อรู้สึกว่าเขายืนอยู่หน้าหน้าผาจริง ๆ บอกเขาว่า ความตายไม่ใช่จุดสิ้นสุด มันแค่การเปลี่ยนผ่านสถานะ “ถ้าหนูอยากจะสื่อสารกับปะป๊าได้ ต้องไปอยู่ภพภูมิที่ดี เราเตรียมการ หาข้อมูล เราดูเรื่องความคิดให้ถูกต้อง”

นาวาเอกพรศักดิ์ ผลเจริญสมบูรณ์ เจ้าของเพจหมอแดง ย้ำว่าแนวคิดที่หมอเชื่อคือ “ชีวิตใครชีวิตมัน สิทธิ์ของผู้ป่วยคือสิ่งที่สำคัญที่สุด กรรมของใครกรรมของมัน การเดินทางข้ามภพข้ามชาตินั้นเราไม่ควรไปบงการใคร ลูกไม่ควรไปตัดสินแทนพ่อแม่ หรือสามีภรรยาไม่ควรตัดสินแทนกัน นอกจากนี้หมอยังไม่แนะนำให้ปิดบังและเคารพการตัดสินใจของกัน เวลาที่เหลืออยู่เป็นเวลาที่เขาเตรียมตัวถ้าเขาอยากไปดี ทำให้จิตวิญญาณสูงขึ้น ทุกคนควรมีสิทธิ์เลือกที่ไม่ผิดกฎหมายไม่ผิดหลักศาสนา ไม่เกินสิทธิ์ที่ตนเองมีอยู่ และญาติสามารถสนับสนุนได้ และไม่เบียดเบียนผู้อื่น

ถึงหลายคนจะเน้นการดูแลผู้ป่วยแบบประคับประคองให้เจ็บปวดน้อยที่สุด แต่ความต้องการของแต่ละคนก็มีความต่างกัน คุณหมอแดงยกตัวอย่างคนไข้ที่เป็นมะเร็งปอดและกระจายไปยังกระดูกว่าหมอให้มอร์ฟีนช่วยเรื่องปวด แต่เมื่อทุเลาปวด คนไข้คิดเรื่องต่าง ๆ และเลือกขออยู่กับความเจ็บปวดดีกว่าเพราะจิตเขาสงบกว่า คนแต่ละคนต้องการไม่เหมือนกัน “ทุกคนต้องมีนิยามของตัวเองว่าตายดีเป็นอย่างไร บอกเพื่อน บอกลูก บอกหลานไว้” หมอแดงกล่าว

นิยามของการตายดีของแต่ละคนไม่เหมือนกัน กรณีน้องน้ำแข็งที่หมอแดงได้มีส่วนใกล้ชิด น้องยอมทนความเจ็บปวดเพื่อยื้อชีวิตของตนเองให้อยู่ได้นานที่สุด และแม้หมอว่าจะบอกน้องให้ขอมอร์ฟีนได้ แต่น้องก็ไม่รับจนวันสุดท้าย

ในมิติของศาสนา ทุกศาสนาสอนเหมือนกันหมดว่าตายแล้วไม่ได้ดับสูญ ทุกคนทำดี ทำชั่ว ทำดีได้ดี ทำชั่ว ในระยะสุดท้ายของชีวิต คนมีแต่ความอึดอัดขัดข้อง การที่เจ้าของชีวิตมีเวลาไม่มากนัก คนที่ยังอยู่ต่อจึงจำเป็นต้องรู้ว่าจะเตรียมตัวทำอย่างไร

“คนที่เป็นโรคร้ายและพยากรณ์ได้น่าจะโชคดี พวกเราส่วนใหญ่ไม่รู้วันตาย น้องน้ำแข็งพยายามอย่างที่ดีสุด เตรียมตัว ต่างคนต่างทำเต็มที่แล้ว ทำให้เขาเข้าใจแล้ว ไม่อยากให้กังวล น้ำแข็งส่งผ่านความเข้มแข็งให้เรา และเราท่องพุทธโธ

บอกคุณงามความดีของน้องน้ำแข็งตลอดในช่วงที่เขาจะจากไป โชคดีว่าน้องเป็นเด็กจึงมีแต่ความดี”

ทางฝั่งคุณขนิษฐา ตั้งวรพจน์วิธาน จากบริษัท ชีวามิตร วิสาหกิจเพื่อสังคม จำกัด กล่าวสรุปตอนท้ายว่าการรักษาผู้ป่วยแบบประคับประคองช่วยได้มาก การุณยฆาตไม่ใช่ทางออกสุดท้ายของการ “ตายดี” เสมอไป หากได้รับกำลังใจ การสนับสนุนที่ดีจากคนรอบข้างให้สามารถเตรียมตัวเตรียมใจสำหรับการเดินทางครั้งใหญ่ของชีวิตได้