ที่มาของ "Pad Thai" ก๋วยเตี๋ยวสัญชาติไทยยุคหลังสงครามโลกก่อนก้าวสู่ความสากลบนออซ์ฟอร์ด ดิกชันนารี่
ชื่อ "ผัดไทย" นี้ไม่ได้มาจากจอมพล ป. แล้ว ไอเดียมาจากไหนกัน
ต่อไปนี้ pad thai กลายเป็นคำนามสากลแล้วนะ เพราะเว็บไซต์ออกซ์ฟอร์ด ดิกชันนารี เพิ่มคำนี้ไว้ในสารบบ โดยนิยามว่าเป็น “อาหารจากประเทศไทยที่มีส่วนผสมของเส้นก๋วยเตี๋ยวจากข้าว, เครื่องเทศ, ไข่, ผัก และอาจมีเนื้อหรืออาหารทะเล” แล้วปรุงสามรสด้วยน้ำปลา น้ำมะขาม กับน้ำตาลปี๊ป เติมพริกป่นถ้าชอบเผ็ด เป็นจานเด่นระดับมรดกชาติที่ศักดิ์ศรีเทียบเท่าต้มยำกุ้งเลยทีเดียว
ผัดไทยเริ่มดังตั้งแต่ยุคสงครามโลกครั้งที่ 2 ด้วยแรงโปรโมทจากรัฐบาลจอมพล ป. ที่ชูก๋วยเตี๋ยวเป็นอาหารที่ให้ทั้งสุขภาพและช่วยกระจายรายได้สร้างอาชีพ ถึงกับมีนโยบาย ก๋วยเตี๋ยว 1 หาบ ต่อ 1 ตำบล และเพลงโฆษณาก๋วยเตี๋ยว
ว่ากันว่าจอมพลได้ไอเดียจากตอนน้ำท่วมกรุงเทพครั้งใหญ่แล้วมีแม่ค้าพายเรือเข้าไปขายก๋วยเตี๋ยวที่ทำเนียบ ในช่วงข้าวยากหมากและหมูแพงที่ท่านผู้นำกำลังวางนโยบายโภชนาการ สร้างอาชีพ ส่งเสริมการปลูกถั่วเหลืองและการตั้งร้านของชำเบ็ดเตล็ดอยู่พอดี
แต่ชื่อนี้ไม่ได้มาจากจอมพล ป. ยืนยันได้จากบทสัมภาษณ์ลูกสาวคือคุณจีราวัสส์ พิบูลสงคราม ปันยารชุน ที่บอกไว้ในนิตยสารเวย์ว่า “เราว่าไม่ใช่คุณพ่อเป็นคนสั่ง น่าจะเข้ามาก่อนหน้านั้นแล้ว เขาทำมาก่อนเราอีก แต่เรื่องก๋วยเตี๋ยวน่ะใช่ เมื่อก่อนมีแต่คนจีนขาย เราก็อยากให้คนไทยได้ขาย แต่ผัดไทยไม่ได้มาจากท่านคนเดียวหรอก”
ข้อมูลนี้ตรงกับที่รู้มาจากผัดไทยหมี่กรอบแม่ละม้าย ร้านดังหน้าตลาดล่างอำเภอเมืองชลที่สืบทอดกันมาถึง 7 รุ่น 90 กว่าปี มีมาตั้งแต่ก่อนยุคก๋วยเตี๋ยวเป็นรัฐนิยม ผัดไทยเจ้านี้คงรสชาติดั้งเดิมไม่เปลี่ยน และใช้น้ำผัดสามรสกลมกล่อมมาแต่ไหนแต่ไร
และร้านดังระดับโลกที่ยังผัดแบบดั้งเดิม ก็คือทิพย์สมัย ผัดไทยประตูผี ที่เริ่มจากพายเรือขาย แล้วก็มาตั้งร้านในสมัยจอมพล สืบทอดมาหลายรุ่นจนโด่งดังในหมู่นักท่องเที่ยว แม้แต่เมแกนชายาเจ้าชายแฮร์รี่ยังต้องมาชิมผัดไทยย่านถนนแพร่ง
ก็อาจเป็นได้ว่า ผัดไทยเดิมก็ชื่อก๋วยเตี๋ยวผัดธรรมดานี่แหละ แต่ด้วยสูตรต่างกับของจีน ก็เลยเรียกกันทั่วไปว่าผัดไทย เหมือนส้มตำไทยอะไรทำนองนั้น แต่ก็มีการคาดเดาอีกทางว่าอาจได้ชื่อมาจากการประกวดทำอาหาร ที่จัดกันในสมัยของจอมพล เหมือนที่ดาราทองเป็นสเตจเนมของทองเอกกระจัง (ที่เรียกกันผิดเพี้ยนว่าจ่ามงกุฎ) ในการประกวดอาหารวันปีใหม่ก็เป็นได้
ใครสงสัยที่มาของชื่อผัดไทย คุณจีรวัสส์บอกไว้ว่าได้มอบสมุดปกเขียวบันทึกการทำงานของจอมพลป. ให้หอสมุดแห่งชาติไว้ ลองไปพลิกดูอาจจะรู้คำตอบ แต่บางที...อดีตอาจไม่สำคัญเท่าปัจจุบันในออกซ์ฟอร์ดดิกชันนารี
อ้างอิง
https://pridi.or.th/th/content/2021/07/764
https://waymagazine.org/interview_jeerawat/
https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%94%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B8%97%E0%B8%AD%E0%B8%87
https://www.posttoday.com/economy/bizjourney/643126
