ท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ ชุมชนบ้านน้ำจวง-ม้งไซเบอร์

ภายในระยะเวลา 6 ปี ที่ ปาร์ค-บุตรพจน์ พลพิพัฒนพงศ์ เข้าไปบุกเบิกการพัฒนาชุมชนบ้านน้ำจวง หมู่บ้านชาวเขาชาติพันธุ์ม้ง ที่ซ่อนตัวอยู่กลางหุบเขาและป่าไม้ที่สวยงาม ในอำเภอชาติตระการ จ.พิษณุโลก ผ่านโมเดลม้งไซเบอร์ วันนี้บ้านน้ำจวงไม่เพียงเป็นแหล่งบ่มเพาะต้นกล้าเยาวชนม้งให้มีทักษะอาชีพใหม่ๆ และสร้างการบริหารจัดการการท่องเที่ยวอย่างเป็นระบบ หากแต่ยังวางรากฐานการอนุรักษ์วิถีชีวิต และวัฒนธรรมพื้นถิ่นที่จะส่งต่อจากรุ่นสู่รุ่น ภายใต้บริบทของสังคมยุคปัจจุบัน 

ปาร์ค มีความผูกพันและชื่นชอบความเป็นธรรมชาติของที่นี่มาก เพราะมีโอกาสตามพ่อแม่ไปเที่ยวตั้งแต่เด็ก จนเป็นแหล่งพักผ่อนชาร์จพลังจากการทำงาน กระทั่งรู้สึกเบื่อการใช้ชีวิตในกรุงเทพมหานคร ที่ต้องเจอกับรถติด อากาศร้อน อากาศเสีย จึงตัดสินใจผันตัวจากนักการตลาดมาเข้าร่วมเป็นครูอาสาเมื่อ 6 ปีก่อน

การเสวนา 'ท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์' ภายในงาน SX2024 ที่ผ่านมา ปาร์ค เล่าให้ฟังว่า การพัฒนาบ้านน้ำจวงให้ยั่งยืนเริ่มต้นจากการพัฒนาบุคลากร โดยครูอาสาชุดแรกได้มีการสำรวจข้อมูลจากเยาวชนม้งว่า พวกเขาอยากเรียนอะไร ต้องการจะทำอะไร แล้วมาดูว่าเราสามารถสอนอะไรพวกเขาได้บ้าง   

พอได้ไปสัมผัสเด็กๆ ก็ทำให้รู้ว่า พวกเขามีทักษะชีวิตสูงเพื่อการยังชีพ อีกทั้งมีพลังที่จะเรียนรู้สิ่งใหม่ๆ เพียงแต่ยังขาดโอกาสเข้าถึงการศึกษาและการพัฒนาในด้านต่างๆ ส่วนใหญ่พอจบมัธยม 6 จะออกมาทำไร่ทำสวน สร้างครอบครัว ส่วนคนที่ไปเรียนต่อมหาวิทยาลัย ก็มักจะเรียนสายอาชีพครูเป็นหลัก จึงเป็นที่มาในการก่อตั้ง 'ม้งไซเบอร์' เพื่อเป็นแพลตฟอร์มในการพัฒนาทักษะอาชีพสำหรับเยาวชนชาวเขาเผ่าม้ง 

ปาร์ค ในฐานะประธานกลุ่มม้งไซเบอร์ ชุมชนบ้านน้ำจวง เชื่อว่าเมล็ดพันธุ์แห่งความฝันนั้น เติบโตตามธรรมชาติเหมือนกับพืชหรือสัตว์มีชีวิตอื่นๆ ซึ่งเราทำหน้าที่หว่านเมล็ดไปเรื่อยๆ คอยใส่ปุ๋ย พรวนดิน รดน้ำ ทำให้ความฝันเจริญงอกงาม เมื่อรุ่นแรกเติบโตได้ดี รุ่นต่อมาก็จะง่ายขึ้น จากจุดเริ่มต้นเพียงไม่ถึง 10 คน เดี๋ยวนี้มีเยาวชนสนใจเข้าร่วมม้งไซเบอร์กว่า 500 คนแล้ว  กลายเป็นคอมมูนิตี้ของเด็กชาวเขาเผ่าม้งที่มีวิสัยทัศน์และเชี่ยวชาญการใช้เทคโนโลยีในการสร้างสรรค์งานหลากหลายด้าน 

ทุกวันอาทิตย์ จะมีครูขึ้นไปสอนทักษะอาชีพต่างๆ เช่น เชฟ การบินโดรนถ่ายภาพ ถ่ายคลิปวิดีโอ การตัดต่อทั้ง pre and prost-production การออกแบบด้วย Canva การสร้างสรรค์คอนเทนต์ ร้องเพลง ดีเจ พิธีกร Juggling ชกมวย การเต้นระบำม้ง เต้น cover dance เต้น Breaking Dance หรือที่คุ้นหูก็คือการเต้น B-Boy 

แรกๆ ม้งไซเบอร์จะเปิดโอกาสให้เด็กทุกคนในชุมชนมาเรียน แต่ปัจจุบันมีเด็กสมัครเข้ามาร่วมโครงการม้งไซเบอร์เยอะมาก จึงจำเป็นต้องมีการ audition เพื่อคัดเลือกคนที่มีความมุ่งมั่นตั้งใจจริงๆ ซึ่งปีนี้จัดเป็น Season 5 แล้ว โดยเรามี Edutainment Center ทั้งห้องฝึกซ้อมเต้น ห้องอัดเสียง และสตูดิโอ

ปักพิกัดท่องเที่ยวยอดนิยมระดับโลก

ถ้าใครไปค้นหาบ้านน้ำจวงในกูเกิล ก็จะขึ้นข้อความว่า หมู่บ้านแห่งนาขั้นบันได เหมือนกับซาปา หมู่บ้านชาวเขาทางตอนเหนือของเวียดนาม นอกจากนี้ บ้านน้ำจวงยังมีสภาพแวดล้อมธรรมชาติที่สวยงามมาก ทั้งป่าไม้ น้ำตกขนาดใหญ่สองแห่ง ได้แก่ น้ำตกตาดปลากั้ง และน้ำตกตาดปลาขาว มีเสน่ห์ของวิถีชีวิตตลอดจนวัฒนธรรมประเพณีดั้งเดิมของชาติพันธุ์ม้ง

บ้านน้ำจวงเป็นหมู่บ้านในโครงการพระราชดำริของพระบาทสมเด็จพระจ้าอยู่หัวฯ รัชกาลที่ 9 และสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ฯ ที่ทำการเกษตรตามศาสตร์พระราชาเพื่อลดการใช้พื้นที่ป่า แสวงหาวิธีปลูกข้าวแบบใหม่ โดยมีพื้นที่ปลูกข้าวแบบขั้นบันไดกว่า 1,000 ไร่ นอกจากนี้ ชาวเขาเผ่าม้งรุ่นใหม่ยังใส่ใจเรื่องการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม โดยมีการนำเอาระบบการเกษตรที่มีการควบคุมสิ่งแวดล้อม หรือ Controlled-Environment Agriculture (CEA) มาประยุกต์ใช้ด้วย 

ปาร์ค บอกว่า นอกจากความอุดมสมบูรณ์ของทรัพยากรธรรมชาติ และทุนทางวัฒนธรรมแล้ว คนถือเป็นส่วนสำคัญในการขับเคลื่อนการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน โดยจะต้องพัฒนาคนอย่างต่อเนื่อง เปิดโอกาสให้แสดงศักยภาพได้อย่างเต็มที่ และดึงดูดคนเก่งๆ (Talent) เข้ามาร่วมสร้างสรรค์นวัตกรรมใหม่ๆ ซึ่งเรามีพันธกิจร่วมกันที่จะสร้างชื่อเสียงให้บ้านน้ำจวงเป็นจุดหมายปลายทางการท่องเที่ยวระดับโลก 

ภายใต้วิสาหกิจชุมชน การบริหารจัดการจะแบ่งงานกันเป็นทีม เช่น อาหารสำหรับนักท่องเที่ยว  โปรดักชั่นบินโดรนถ่ายภาพวิดีโอและตัดต่อ การตกแต่งสถานที่ เวที แสง สี เสียง การแสดง รวมไปถึงการนำชมในเส้นทางเดินป่า ซึ่งเป็นทีมงานชาวเขาเผ่าม้งทั้งสิ้น โดยจะไม่มีการจ้างออร์แกไนเซอร์จากนอกพื้นที่

ปัจจุบันเราขยายโมเดลม้งไซเบอร์มาสู่ตัวเมือง โดยสร้างแพลอยน้ำม้งไซเบอร์ที่ จ.พิษณุโลก อยู่ติดกับถนนคนเดิน และให้บริการเรือม้งไซเบอร์ล่องแม่น้ำน่าน ซึ่งเป็นเรือลำเดียวในพิษณุโลกที่มีการเสิร์ฟอาหารม้งฟิวชั่นจากเชฟม้ง รวมถึงการจัดเฟสติวัลที่ภูลมโล ในเขตอุทยานแห่งชาติภูหินร่องกล้า ซึ่งเป็นแหล่งชมความงามของดอกพญาเสือโคร่งที่ใหญ่ที่สุดในประเทศไทย

การขยายบริการม้งไซเบอร์มายังพื้นราบในเมือง จะทำให้เข้าถึงนักท่องเที่ยวทั้งไทยและต่างชาติได้ง่ายขึ้น ซึ่งนักท่องเที่ยวยังสามารถซื้อแพ็กเกจเพื่อขึ้นไปสัมผัสวิถีชีวิตบ้านน้ำจวงได้อีกด้วย ขณะเดียวกัน ยังช่วยให้เกิดการจ้างงานเพิ่มขึ้น โดยเปิดโอกาสให้เด็กชาติพันธุ์ม้งที่จบมัธยม 6 สามารถเลือกมาประกอบอาชีพได้ ส่วนบางคนที่อยากเรียนต่อมหาวิทยาลัย เราก็ให้การสนับสนุนเป็นทุนการศึกษาไปแล้ว 12 ทุน 

ที่นี่มีทั้งโฮมสเตย์ และลานกางเต็นท์ที่ทำจากวัสดุธรรมชาติ ให้นักท่องเที่ยวได้ชิลล์ในอ้อมกอดของขุนเขาเขียวขจี โอบล้อมด้วยสายหมอก และห้ามพลาดกับการลิ้มลองเมนูที่เป็นเอกลักษณ์ อย่าง 'ซุปไก่ดำสมุนไพรม้ง' ซึ่งเป็นไก่ดำที่เลี้ยงกันทุกบ้านอยู่แล้ว และปรุงด้วยสมุนไพรเฉพาะจากภูมิปัญญาท้องถิ่นที่สืบทอดกันมาหลายชั่วอายุคน 

ในอนาคต ปาร์ค ยังมั่นใจว่าม้งรุ่นใหม่จะยังคงสานต่อความฝันในการพัฒนาชุมชนบ้านเกิด ซึ่งเยาวชนที่เคยร่วมโครงการม้งไซเบอร์ตอนเรียนอยู่มัธยมปีที่ 4,5 หลังจากจบมหาวิทยาลัยแล้วก็กลับมาช่วยพัฒนาบ้านเกิด พร้อมทั้งทำหน้าที่กำกับดูแลรุ่นน้องด้วย ซึ่งไม่เพียงแต่เรื่องการท่องเที่ยว แต่ยังอนุรักษ์วัฒนธรรม ทั้งภาษา อาหาร และประเพณีไม่ให้สูญหายไป ปัจจุบัน หมู่บ้านน้ำจวงมีประชากรชาวเขาเผ่าม้ง 272 ครัวเรือน รวม 1,115 คน 

ปาร์ค อยากให้ทุกคนจดจำว่า ม้งไซเบอร์คือ Happy Virus เราคือกลุ่มคนที่มีความสุข และอยากจะเผยแพร่ความสุขของเราไปสู่ทุกๆ คน 

-HappeningBKK Service