กอริลลาในดินแดนแห่งเขาพันลูก และการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืนแบบฉบับรวันดา

ถ้าไม่ใช่สายท่องเที่ยวป่า สิ่งแรกที่ผู้คนมักนึกถึงเมื่อเอ่ยถึง ประเทศรวันดา คือการฆ่าล้างเผ่าพันธุ์และสงครามกลางเมือง หากแต่รวันดาในวันนี้ เป็นผู้นำด้านการท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ที่อยู่บนความยั่งยืนและการมีส่วนร่วมของทุกภาคส่วน ประเทศที่ประชาชนพูดอย่างเต็มปากว่าการทุจริตเป็นศูนย์ และไม่ลังเลที่จะย้อนเล่าเรื่องราวความโหดร้ายในอดีต

มานซี คายิฮูรา เป็นหนึ่งในแรงผลักดันสำคัญจากภาคเอกชนของรวันดา ในการขับเคลื่อนการท่องเที่ยวแบบยั่งยืน ย้อนกลับไปกว่า 20 ปีที่แล้ว รวันดาติดต่อผู้เชี่ยวชาญระดับโลกเพื่อออกแบบนโยบายพัฒนาเศรษฐกิจประเทศ

“เรามีตัวอย่างการศึกษาระหว่างเคนยากับมอริเชียส (ตอนนั้น) เราให้โจทย์ไปว่าจะพัฒนาการท่องเที่ยว ไอที และกาแฟ... เรามีกอริลลา 12 ครอบครัวให้นักท่องเที่ยวไปติดตาม เรามีของขายแค่นี้”

Rwanda tourism มานซีมาเยือนกรุงเทพฯ และอีกหลาย ๆ เมืองในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เพื่อพูดคุยเกี่ยวกับการท่องเที่ยวรวันดาให้คนที่สนใจ ตามคำเชิญของ A2A Safaris ผู้เชี่ยวชาญการท่องเที่ยวลักซ์ชูรีซาฟารี ทำงานในเอเชียมากว่า 20 ปี และเพิ่งฉลองส่งนักเดินทางจากเอเชียไปเที่ยวซาฟารีครบ 10,000 คนในปีนี้เอง

ในหมู่นักท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ การติดตามหากอริลลา (Gorilla Trekking) ในรวันดาเป็นหนึ่งในจุดหมายปลายทางที่จะต้องไปให้ได้สักครั้ง เป็นประสบการณ์ที่หลายๆ คนอธิบายว่า “เปลี่ยนชีวิต”

ประสบการณ์ที่เปลี่ยนมุมมองชีวิต

“ลองคิดดูว่ามีคนมาเยี่ยมคุณที่บ้าน นั่งอยู่ในห้องรับแขก มองคุณ และไม่พูดอะไรเลย หนึ่งชั่วโมงก็ควรจะออกไปได้แล้ว” มานซีอธิบายว่าทำไมการไปติดตามกอริลลาแต่ละครั้ง นักท่องเที่ยวจะอยู่ใกล้ชิดได้เพียงหนึ่งชั่วโมงเท่านั้น

ทุก ๆ เช้าประมาณตีห้า เจ้าหน้าที่จะออกไปติดตามว่ากอริลลาทั้ง 14 ครอบครัวอยู่ที่จุดไหนของป่า แล้วส่งข้อมูลกลับมาที่พักเพื่อแบ่งกลุ่มนักท่องเที่ยวว่ากลุ่มไหนจะต้องเดินป่าไปหาครอบครัวไหน กลุ่มละ 8 คนจะเดินด้วยเงื่อนไขของคนที่ช้าที่สุดหรือแข็งแรงน้อยสุดในกลุ่ม ถ้านักท่องเที่ยวจัดอยู่ในกลุ่มที่แข็งแรงดี อาจจะได้เดินเข้าป่าไปถึง 3-4 ชั่วโมง

“ทางเดินป่า ไม่ใช่ทางเดินนะ ไม่ได้ถางเอาไว้” มานซี่ชี้ให้ดูในรูปถ่ายว่าที่เห็นเหมือนทางเดิน จริง ๆ คือทางน้ำไหลเวลาฝนตก

รวันดาเปิดรับนักท่องเที่ยวไปเยี่ยมกอริลลาได้แค่วันละ 112 คนเท่านั้น เฉพาะประสบการณ์ติดตามกอริลลาอย่างเดียว นักท่องเที่ยวต้องจ่ายค่าใบอนุญาตคนละ 1,500 เหรียญสหรัฐ หรือราว 49,000 บาทต่อคน ต่อวัน ราคาที่ไม่เบา แต่ทุกบาทกลับคืนสู่การอนุรักษ์ธรรมชาติและการท่องเที่ยวแบบยั่งยืนของรวันดาอย่างไม่ต้องแคลงใจ

“ผมว่าโลกกำลังตื่นขึ้นมาเห็นความจริงว่าถ้าเราไม่อนุรักษ์สิ่งที่เรามี เราก็จะสูญเสียสิ่งนั้น โลกเรียนรู้ว่าภาวะนักท่องเที่ยวล้นเมือง (Overtourism) มีอยู่จริง” มานซีพูดถึงการที่คนหันมาให้ความสนใจการท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์มากขึ้นเรื่อย ๆ

ครอบครัวกอริลลาที่นักท่องเที่ยวไปติดตามได้ เป็นกลุ่มที่มีความคุ้นเคยกับมนุษย์และจะไม่วิ่งหนีเมื่อเห็นคนแปลกหน้า ส่วนในธรรมชาตินั้น จำนวนกอริลลาภูเขาที่คาดว่ามีประมาณ 480 ตัวในปี 2553 เพิ่มขึ้นเป็นกว่า 1,060 ตัวในเวลาเพียง 8 ปี และคาดว่าการสำรวจสำมะโนประชากรกอริลลาภูเขาครั้งล่าสุดที่เพิ่งเริ่มขึ้นในเดือนพฤษภาคมปีนี้ จะแสดงให้เห็นจำนวนกอริลลาที่เพิ่มมากขึ้นอย่างแน่นอน และจะเป็นเครื่องพิสูจน์ถึงความสำเร็จในการอนุรักษ์ที่ขับเคลื่อนด้วยการท่องเที่ยวที่ยั่งยืน

มานซีบอกว่าสิ่งหนึ่งที่คนทั่วไปมักเข้าใจผิดคือคิดว่ากอริลลาเป็นสัตว์ดุร้าย ความเป็นจริงคือเป็นสัตว์ที่รักสงบ อยู่กันเป็นครอบครัว และไม่กินเนื้อสัตว์ ถ้าจะทะเลาะกัน จะมีแค่สองเรื่อง คือเขตพื้นที่และผู้หญิง การไปติดตามดูแต่ละครอบครัว จะไม่ทำให้นักท่องเที่ยวรู้สึกว่ากำลังไปรบกวนชีวิตประจำวันของกอริลลา แต่เพื่อความปลอดภัย เจ้าหน้าที่จะมีการอธิบายข้อควรปฏิบัติ และแต่ละคนก็จะรู้ว่าถ้ากอริลลาทำเสียงแบบไหนคือเริ่มไม่พอใจกับสภาพแวดล้อมแล้ว

นอกเหนือจากกอริลลาภูเขาอันโด่งดัง ภาคการท่องเที่ยวรวันดาได้สร้างสิ่งที่เรียกว่า “ผลิตภัณฑ์” การท่องเที่ยวเพื่อรองรับความสนใจของนักเดินทางมากขึ้น มีการติดตามชิมแปนซีและลิงทองคำซึ่งเป็นสายพันธุ์เก่าที่อยู่ในบัญชีว่ากำลังจะสูญพันธุ์ รวมถึงการส่งเสริมกิจกรรมที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมในอุทยานแห่งชาติ แหล่งกำเนิดแม่น้ำไนล์ และพื้นที่ชุ่มน้ำอนุรักษ์ที่ใหญ่ที่สุดในแอฟริกากลาง ส่วนกรุงคิกาลี เมืองหลวงของรวันดานั้น ก็มีชื่อเสียงได้รับการโหวตให้เป็นเมืองที่สะอาดและปลอดภัยที่สุดของแอฟริกา และอยู่ระหว่างการพัฒนาให้เป็น “เมืองสีเขียว” สอดคล้องกับนโยบายความยั่งยืนของประเทศ

“ถ้าคุณมารวันดา คุณจะประหลาดใจ คุณจะพบผู้คนที่เป็นมิตร สภาพแวดล้อมที่สะอาดสอ้าน และประสบการณ์ที่น่าอัศจรรย์” มานซีทิ้งท้าย